Kayıt dışı istihdamın işçi ve işverene zararları

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) İl Müdürü Mehmet Uzun, Gaziantep’teki iş dünyasının temsilcilerini ziyaret ederek, kayıt dışı istihdam konusunda uyarıda bulundu.

Uzun, kayıt dışı personel çalıştıranların aldıkları riskin kayıtlı çalışmak için ödedikleri primlerden kat kat fazla olduğunu ifade ederken, işçi tarafından da yaşanan hak ihlallerini tek tek sıraladı.

İşte Uzun'un anlatımlarından madde madde kayıt dışının zararları:

Kayıt dışı kaza geçindiğinde yapılacak ödemeler artıyor

• Kayıt dışı çalışan birisi iş kazası geçirdiğinde, denetimde veya mahkeme kararı ile tespit edildiğinde işveren tarafından ödenmesi gereken tutarlar, kayıtlı olarak çalışılması halinde ödenen onlarca yıl prim tutarından daha fazla.

İşveren teşvik alamıyor

• Uzun, ayrıca kayıtlı çalışanlar için işverene verilen destek ve teşviklerden kayıt dışı çalıştıranlar yararlanamıyor.

İhbar ve şikayetlere karşı risk alınıyor

• Uzun, kayıt dışı çalıştıran işverenlerin bir iş kazası, ihbar ve şikayetlere karşı risk alıyor ve "ne zaman yakalanırım" korkusu ile faaliyetini sürdürüyor. Bu durumda motivasyon eksikliği yaşanıyor.

Kayıtlı olmak anayasal hak

• Kişilerin kayıtlı olarak çalıştırılmaları anayasal bir hak.

Sosyal güvenlik hakkının ihlali

• Kanun gereği hem çalışanlar hem de işverenler açısından kayıtlı çalışma bir zorunluluk. İşverenlerin çalışanlarını kayıtsız olarak çalıştırma hakları olmadığı gibi çalışan kişilerin de kayıtsız çalışmak gibi bir hakları yok. Böyle bir durum sosyal güvenlik hakkı ihlali anlamına geliyor.

Haksız rekabete ve piyasa dengesinin bozulmasına sebep

• Kayıt dışılığın işverenler açısından, işverenlerin ciddi anlamda idari ve adli yaptırımlarla karşılaşılmasına, haksız rekabete ve piyasa dengesinin bozulmasına sebep olur.

İşçinin sosyal hakları yok oluyor

• Kayıt dışı, işçinin emekli hakkı elde edememesine, çalışamaz yaşa geldiğinde başkalarının yardımına muhtaç olmasına, çalışma gücü belli bir oranda (yüzde 60) kaybettiğinde malullük aylığından yararlanamamasına, hayatlarını kaybetmeleri durumunda geride kalan eş ve çocukların (hak sahiplerinin) ölüm aylığı alamamasına, işsiz kalması durumunda işsizlik sigortasından faydalanılamamasına, ihbar ve kıdem tazminatından yoksun kalmalarına neden olur.

Çalışan/emekli dengesi bozuluyor

• Kayıt dışılığın devlet açısından, vergi ve prim kaybına ve sosyal güvenlik sisteminde aktüeryal dengenin yani çalışan/emekli dengesinin bozulmasına neden olur.

Sosyal yardımlar artıyor

• Kayıt dışılığı primsiz ödemelerin (sosyal yardımların) artmasına neden olur.

Gelir dağılımı bozuluyor

• Kayıt dışılığın gelir dağılımının bozulmasına ve kaynak dağılımında etkinliğin bozulması gibi sonuçları olur.